Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ), Erciyes Üniversitesi ve Iğdır Üniversitesi öğretim üyeleri ile Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Kahramanmaraş İl Şube Müdürlüğü iş birliğinde yürütülen “Kınalı Keklik Popülasyonlarının Halkalama Yöntemiyle İzlenmesi ve Korunması” başlıklı proje Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Birimi Tarafından desteklenmiş ve bu kapsamda, 23 Temmuz 2025 tarihinde Kahramanmaraş Afşin ilçesinde ilk doğaya salım uygulaması başarıyla gerçekleştirildi.
Afşin de doğaya bırakılan bu keklikler sadece bozkırlara değil, umutlara da kanat çırpıyor.
Multidisipliner çalışma anlayışıyla yürütülen proje ile DKMP Genel Müdürlüğü’nün uzun yıllardır süren yaban hayatı üretim çalışmaları bilimsel kurumların desteğiyle sahada karşılık buldu. Saha uzmanları, akademisyenler, teknik elemanlar ve yerel halk bir araya gelerek bu sürece destek verdi.
Keklikler Sadece Kuş Değil, Doğanın Parçası
KSÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağrı Özgür Özkan projeye ilişkin yapmış olduğu açıklamada “Amacımız sadece keklik popülasyonlarının izlenmesi ve korunması değil, aynı zamanda bu yerli türün doğadaki rolünün daha iyi anlaşılması, kenelerle mücadelede doğal bir dengeleyici olarak taşıdığı potansiyelin bilimsel temelde ortaya konulmasıdır. Proje kapsamında doğaya bırakılan keklik bireyleri, halkalama yöntemiyle işaretlenerek bireysel olarak izlenecek, adaptasyon süreçleri kayıt altına alınacaktır. Salım yapılan bölgeler önceden habitat etütleri ile analiz edilmiş, yırtıcı hayvan yoğunluğu değerlendirilmiş, su ve besin kaynakları gözlemlenmiş ve en önemlisi yerel avcılarla iş birliği sağlanmıştır. Doğaya salınan kekliklerin doğal ortamlarında hayatta kalabilmeleri için öncesinde uçma kabiliyeti kazandırılmış, doğal besinlerle (çekirge, böcek, tohum vb.) beslenmeleri sağlanmış ve kapalı üretim ortamları mümkün olduğunca doğala yakın koşullarda tasarlanmıştır. Bu özenli yaklaşımın amacı; kekliklerin doğada sadece “serbest bırakılan” değil, yaşayan ve doğaya entegre olan bireyler haline gelmesidir.” dedi
Kene Sayısını Azaltan Doğal Mücadeleci
Kınalı kekliklere dair bilgiler de veren Özkan “Kınalı keklikler (Alectoris chukar), yarı açık step alanlar, çalılık, taşlık bölgeler ve suya erişimi olan kırsal habitatlarda yaşamayı tercih eden, yerde beslenen ve aktif hareket eden kuşlardır. Doğal yaşam alanlarında kenelerle ve çeşitli zararlı böceklerle beslenme davranışları gösteren bu tür, aslında doğadaki biyolojik denge unsurlarından biridir. Kınalı keklikler, doğal ortamlarında kenelerle beslenebilen türler arasında yer alır. Özellikle ilkbahar ve yaz aylarında, çalılık ve otluk alanlarda aktif şekilde beslenirken keneleri doğrudan tüketme davranışları gözlemlenmiştir. Ancak bu türün popülasyonundaki azalma, doğada keneyle beslenen kuşların da azalmasına; bu da kenelerin konakçı arayışında insan yerleşimlerine ve rekreasyon (piknik vb) alanlarına yönelmesine neden olmaktadır. Keklik gibi yerde beslenen, aktif gezinen kuşlar, kene popülasyonunun doğal biyolojik kontrolünde kritik rol oynamaktadır.” ifadelerini kullandı.
Halk Sağlığı İçin Biyolojik Koruma
Kene ile biyolojik mücadelenin önemine de değinen Özkan “Doğada sığır, tavşan ve keklik gibi hayvan popülasyonlarının azalmasıyla birlikte, keneler insan ve evcil hayvanlara daha sık ulaşmakta ve bunun sonucunda birçok zoonotik hastalık ortaya çıkmaktadır. Bunlardan birisi son on yıllarda ülkemizde de görülen Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığıdır.
Keneyle mücadelede çoğu zaman kimyasal ilaçlar ve bireysel tedbirler ön planda yer almaktadır. Ancak doğada bu sorunu doğrudan etkileyebilecek doğal aktörler vardır. Keklik gibi yerli türlerin doğadaki varlığı, kenelerin çoğalmasını sınırlandıran en etkili biyolojik yöntemlerden biridir. Dolayısıyla bu proje yalnızca bir türün korunmasına değil, aynı zamanda; halk sağlığına katkı sunan, doğal mücadele yöntemlerine öncülük eden, bilim temelli, izlenebilir ve sürdürülebilir bir model sunan
bir girişim olacaktır.” dedi.
Bir Slogan, Bir Kararlılık
Özkan, proje ekibi ile tüm paydaşların ortak sloganlarının: “Kekliğe Merhamet, Keneye Asla” bu slogan, hem doğanın korunmasına olan inancımızı hem de halk sağlığını tehdit eden unsurlara karşı bilim temelli ve kararlı duruşumuzu simgeliyor. Bugün, Afşin’den doğaya bırakılan bu keklikler sadece bozkırlara değil, umutlara da kanat çırpmaktadır. “ dedi.
Bozkırın Bekçileri Görevde
Projeye ait tecrübeleri de değerlendiren proje ekibi sahaya dair edinilen deneyimlerin, geçmişten günümüze yapılan doğaya salım çalışmalarının başarısının ve hatalar konusunda edinilen bulguların bu alandaki çalışmalara öncülük edeceğini de vurguladı. Bu nedenle de yeni projelerde; doğru habitat seçimi, ekolojik verilerin analiz edilmesi, pilot izleme çalışmalarının önceden yapılması, sahada çalışan uzmanların görüşlerine değer verilmesinin kaçınılmaz olduğu belirtildi.
Kınalı Keklik Popülasyonlarının Halkalama Yöntemiyle İzlenmesi ve Korunması” proje ekibinde ise: Prof. Dr. Çağrı Çağlar Sinmez (Erciyes Üniversitesi), Prof. Dr. Çağrı Özgür Özkan (Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi), Prof. Dr. İsmail Ülger (Erciyes Üniversitesi), Doç. Dr. Ali İhsan Atalay (Iğdır Üniversitesi), Dr. Öğr. Üyesi Emre Tüfekçi (Erciyes Üniversitesi), Dr. Arş. Gör. Ahmet Metin (Erciyes Üniversitesi), DKMP İl Şube Müdürü Faruk Tülücü ve Veteriner Hekim Selma Narter görev aldı.
